కుమారీ శతకము
Wikisource నుండి
ఇక్కడికి గెంతు: పేజీకి సంబంధించిన లింకులు, అన్వేషణ
కుమారీ శతకము
శ్రీ పక్కి వేంకట నరశింహ కవీంద్ర
కుమారీ శతకం 51వ పద్యం నుండి
1. శ్రీ భూ నీళా హైమవ
తీ భారతు లతుల శుభవ తిగ నెన్ను చు స
త్సౌభాగ్యము నీ కొసగంగ
లో భావించెదరు ధర్మ లోల కుమారీ!
<
p>ధర్మపరురాలైన ఓ కుమారీ! శ్రీదేవియు, భూదేవియు,నీళాదేవియు,పార్వతీదేవియు,సరస్వతీదేవియు, నిన్ను మిక్కిలి సుగుణవంతురాలిగా ఎన్నుకొని మంచి ముత్తైదవతనమును, మనస్సులందు తమ తమ ఆశీర్వచనములను నీకు ఇచ్చెదరు గాక.
2. చెప్పెడి బుద్ధులలోపల
దప్పకు మొక టైన సర్వ ధర్మములందున్
మెప్పొంది యిహపరంబులన్
దప్పింతయు లేక మెలగ దగును కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నేను చెప్పునట్టి మంచి గుణములనొక్కటినైనను వదలక ఆచరింపుము. ధర్మయుక్తముగా మెప్పు పొంది ఇహపర దోషమిసుమంతైననూ లేకుండా మసలుకొనుము. నీకు శుభములు కలుగును.
3. ఆటల బాటలలోనే
మాటయు రాకుండన్ దండ్రి మందిరమందున్
బాటిల్లు గాపురములో
వాట మెఱిగి బాల! తిరుగ వలయున్ గుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఆటపాటలయందు ఏ విధమైన పరుష వాక్యములు పలుకక, మాటపడక, పుట్తింట్లో ఉండేటపుడు తల్లిదండ్రులకు మంచి పేరు తెచ్చే విధంగా నడచుకొనుము.
4. మగనికి నత్తకు మామకున్
దగ సేవ యొనర్చుచోటన్ దత్పరిచర్యన్
మిగుల నుతి బొందుచుండుట
మగువలకున్ బాడి తెలిసి మసలు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! మెట్టినింట్లో మగనికి అత్తమామలకు సపర్యలు జేయుచు, వారిచే మెప్పు పొందునట్లు స్త్రీలు నడుచుకోవాలి. ఈ విషయము మదినందుంచుకొని మెలగుము.
5. పెనిమిటి వలదని చెప్పిన
పని యెన్నడును జేయరాదు బావల కెదుటన్
కనబడగ రాదు కోపము
మనమున నిడుకొనక యెపుడు మసలు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! భర్త చెప్పిన మాట జవదాటరాదు. ఆయన వద్దని జెప్పిన పనిని ఎన్నడునూ చేయరాదు. బావలకెదురుగా కనబడరాదు. మనస్సునందు, కోపము ఉంచుకొనరాదు. ఎల్లపుడు అట్లే మెలగుము.
6. పరపురుషు లన్న దమ్ములు
వరుదే దైవంబు, తోడి పడుచులు వదినెల్
మఱదండ్రు నత్తమామలు
ధరన్ దల్లియు దండ్రియును దలంపు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! అన్యులను అన్నదమ్ములుగా భావింపుము. పతియే ప్రత్యక్షదైవమని, తోడికోడళ్ళు, మఱదళ్ళు, అత్తమామలు వీరంతా తల్లిదండ్రులని తలంపుము.
7. పదములపై జెయివేయక
మదవతి పతిచెంత నిద్ర మరగినన్ జేతుల్
గదలంగనీక కట్టుచు
గదంగొని శిక్షించు యముండు కాక్ష గుమారీ!
ఓ కుమారీ! పతికి సేవచేయక, ఆయన కాళ్ళు వత్తక, యాతని వద్ద నిద్రించే పత్నుల చేతులను యముడు గట్టింగా కట్తి, గదతో మోటుగా శిక్షిస్తాడు.
8. తెచ్చినన్ దేకుండిన నీ
కిచ్చిన నీకున్న మగని నెగ్గాడకు మీ
యొచ్చెము నీపై దేలును
రచ్చల కామాట లెక్కు రవ్వ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీమగడు నీకు బెట్తినను, పెట్టకపోయిననూ, తెచ్చిననూ, తేకున్ననూ, అతనిని దూషించుట మిక్కిలి తప్పు. మగని దిట్టుట మగువకు మంచిది కాదు. ఐదవతనము హరించును. అందరిలో అపహాస్యం పాలు కాక దప్పదు. కావున మగని దిట్టక చరించుట మగువల విధి.
9.మఱదండ్రు వదినె లత్తలు
మఱదులు బావల కొమాళ్ళు మఱి పెద్దలు రా
నురవడిన్ బీటలు మంచము
లరుగులు దిగుచుండవలయు నమ్మ కుమారీ!
కుమారీ! ఇంటికి మఱదళ్ళు, వదినెలు, అత్తమామలు, మఱదులు, బావల పిల్లలు, పెద్దలు వచ్చినట్లైన గౌరవముతో దిగ్గున మంచము పైనుండి లేవవలెను సుమీ!
10. నోరెత్తి మాటలాడకు
మాఱాడకు కోపపడిన మర్యాదలలో
గోరంత తప్పి తిరుగక
మీఱకుమీ యత్తపనుల మెలగు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! సలక్షణ యువతి నోరెత్తి మాట్లాడరాదు. కోఫము వచ్చిననూ బదులు పలుకరాదు. మర్యాదలను అతిక్రమింపరాదు. అత్తగారు చెప్పు పనులు నిర్వర్తించుట మిక్కిలి శ్రేయస్కరము. కావున నట్లే చరింపుము.
11.పతి పర కాంతలతో సం
గతి జేసిన నాదు పుణ్య గతి యిట్లనుచున్
మతి దలపవలయు లేదా
బతిమాలగవలయు గలహ పడక కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ పతి పరస్త్రీలతో తిరుగుచున్నపుడు తెలివితేటలతో సౌమ్యముగా నీ దారికి తెచ్చుకొనుట నీ విధి. అంతే గాని కొట్లాడరాదు. "నా పుణ్యఫలమిట్టిది" అని మనసున దలంచి ఓర్పు వహించాలి.
12. తిట్టిన దిట్టక, కొట్టిన
గొట్టక, కోపించెనేని గోపింపక, నీ
పుట్టిన యింటికి, బాదము
పెట్టిన యింటికిని వన్నె పెట్టు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ భర్త నిన్ను తిట్టినచో నీవు మరల తిట్టకూడదు. కొట్టినచో ఎదురు తిరిగి కొట్టగూడదు. ఒక వేళ నీపై కోపించిన నీవు తిరిగి కోపపడకుము కుమారీ ! పుట్టింటికి, నీ అత్తవారింటికి కీర్తీ వచ్చునట్లు నడచుకో
13. పతి పాపపు బనిజెప్పిన
బతిమాలి మరల్చవలయు బతి వినకున్నన్
హిత మనుచు నాచరింపుము
మతి లోపల సంశయంబు మాని కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ మగడు చెపిన చెడు పనులను వలదని నెమ్మదిగా ప్రార్ధించి, వారించి, ఆ పని మానునట్లు చేయుము. నీ పతి వినకున్నచో అంతా మన మంచికేననుకొని సందేహములను వదలి పనిని నిర్వర్తించుము.
14. దబ్బరలాడకు కదిమిన
బొబ్బలు పెట్టకుము మంచి బుద్ధి గలిగి యెం
దెబ్బెఱికము బూనక కడు
గొబ్బున జిత్తమున వాని గూర్పు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! అబద్ధములు చెప్పకు. నీ భర్త కొట్టబోయినచో కేకలు పెట్టి అల్లరి పాలు కావలదు. ఏ పనినైనా అసహ్యించుకొనక మంచి బుద్ధితో వెంటనే ఆయా పనులను నెరవేర్పుము.
15. పతి భుజియించిన పాత్రను
మెతు కొక్కటియైన భార్య మెసంగుటికై తా
హిత మూనకున్న నది యొక
సతియే ? కడు బాప జాతి జగతి కుమారీ!
ఓ కుమారీ! భర్త భుజించిన పాత్రలో అతడు వదలిన ఒక్క మెతుకైననూ భార్య దినుట పతివ్రతా లక్షణమనబడును దీనినే భర్త చేసుకొన్న పుణ్యములలో భాగమును గ్రహించుటయని అర్ధము. భార్య దినిన పాత్రలో భర్త దినుటయనే ప్రశ్న లేదు గావున భార్య చేసుకొన్న పుణ్యములలో భాగమునకు భర్త రాడు. భార్య చేసికొన్న పుణ్యములు ఆమేకే చెందునని భావము. పతివ్రతా స్త్రీలు ఈ విధంగా నడచుకొనవలెను. అట్లు చేయని ఆడది ప్రపంచములో చెడ్డజాతి స్త్రీలతో చేరును. అనగా పాపిష్టురాలగును.
16. జపములు, గంగా యాత్రలు
దపములు, నోములును, దాన ఢర్మంబులు, పు
ణ్య పురాణము పతిభక్తికి
నుపమింపను సాటి రాక యుందు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! పత్నికి పతియే ప్రత్యక్ష దైవము కావున జపతపాలు, గంగా తీర్థ యాత్రలు, నోములు, దానధర్మాలు, పుణ్యపురాణ కథా శ్రవణములు, మొదలగు పుణ్యకార్యములన్నియు నీ పతి తర్వాతనేయని తెలుసుకొనుము. కారణం నీ మగని పుణ్యములలో కొంత భాగమును నీవు అర్హురాలవయినావు కావున జ్ఞాన మెరిగి మసలుకొనుము. పతిభక్తి గొప్పదని తెలిసికొనుము.
17. ఇరుగు పొరుగిండ్లు కైనను
వరుండో, కాకత్తగారో, వదినెయో, మామో
మఱదియో సెలవిడకుండంగ
దరుణి స్వతంత్రించి పోవన్ దగదు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! యవ్వనవతీ! నీ భర్త, వదినె, మామ, మరుదులు, వెళ్ళమని జెప్పింతే దప్ప పొరబాటున నైననూ పొరుగిండ్లకు పోవద్దు. ఎవరి ఆజ్ఞలేకుండా నీకు నీవై పొరుగిండ్లకు పోవుట పాతివ్రత్య లక్షణము కాదు.
18. కూతురు చెడుగై యుండిన
మాతది తప్పన్నమాట మది నెఱుగుదుగా
నీ తల్లిదండ్రులకు నప
ఖ్యాతులు రానీయ గూడ దమ్మ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! కూతురు తప్పు చేయుట తల్లి దప్పుయని నీకు తెలుసు కదా! కవున నీ కన్న తల్లిదండ్రులకు అపఖ్యాతి తీసుకురావద్దు.
19. అమ్మకు రెండబ్బకు రెం
డిమ్మహిం డిట్టంచు కూతురెందుకు ధర నా
ద్రిమ్మరి పుట్టకపోయిన
నిమ్మళమని యండ్రు జనులు నిజము కుమారీ!
ఓ కుమారీ! తల్లిదండ్రులను రెండేసిమారులు తిట్టించు కూతురెందులకు? అపఖ్యాతి తెచ్చు మాతాపితరులను అపహాస్యం పాలు జేసే కూతురు పుట్టకబోయిననూ సంతోషమేయని ప్రజలనుట సత్యము.
20. తన బావల పిల్లల యెడన్
దన మఱదుల పిల్లలందు దనపిల్లల కం
టెను మక్కువ యుండవలెన్
వనితల కటువైన వన్నె వచ్చున్ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! తన బావల, మరుదుల పిల్లలను తమ కన్నబిడ్డలకంటే ఎక్కువగా చూచుకున్న ఆడదానికి కీర్తి వచ్చుననుటలో సందేహము లేదు.
21. ధనహీనుడైన గడు దు
ర్జనుండైనన్ గురూపియైన జారుండైనన్
విను పాపియైన నెప్పుడు
దన పతియే తనకు దైవతంబు కుమారీ !
ఓ కుమారీ! భర్త భాగ్యవంతుడు కానివాడైనూ (పేదవాడైననూ) మిక్కిలి చెడ్డవాడైననూ (దుర్మార్గుడైననూ (కురూపి) వ్యభిచారుడైననూ, పాపిష్టుడైననూ, తన మగడే తనకు దేవుడను తెలుసుకొమ్ము.
22. ధనవంతుడైన యప్పుడు
పెనిమిటి చిత్తం బెఱింగి పెండ్లాము మెలం
గును లేమి మెలంగ నేర్చిన
వనితకు లోకమున వన్నె వచ్చు కుమారీ !
ఓ కుమారీ ! భర్త భాగ్యవంతుడైనపుడు యాతని మనస్సు నెరింగి నడుచుకోవలెను. ఒక వేళ భాగ్యహీనుడైనచో (డబ్బులేనివాడు ) ఆతని చిత్తము నెరింగి నడుచుకొన్న స్త్రీ ఇహపరలోకములలో కీర్తి గడించును.
23. కడుపారన్ గూడు గూరలు
దొడవులు వస్త్రములు మిగుల దొరకవనుచుం దా
వడితనమునన్ బెనిమిటితో
నెడన్ బాసి చరింపన్ గూడ దెపుడు కుమారీ !
ఓ కుమారీ! మగని వద్ద దన కోరికలు దీరవని, ఆతని వద్ద పంచభక్ష్య పరమాన్నములతో కడుపు నిండదని,కావలసిన రంగురంగుల వస్త్రములు లభింపవని గూడు దొరకదని అనుకొని తొందరపడి యాతనిని వదలివేసి జీవించుట మగువకు మర్యాద కాదు. సమాజములో చిన్న చూపుతో చూడబడతారు.
24. తలిడండ్రులన్న దమ్ములు
తుల దూగంగ నిమ్ము పసిడి తోనైనను వా
రల యింట సతత ముండుట
వెలదికి మర్యాద గాదు వినవె కుమారీ !
ఓ కుమారీ! తల్లిదండ్రులు, అన్నదమ్ములుగాని ఎంతటి భాగ్యవంతులైననూ వారి ఇంటా ఎల్లప్పుడు ఉండుటా ఆడువారికి మర్యాద గాదు.
25. పిల్లల గనుగొనన్ దలచిన
యిల్లాలు గతాగతంబు లెఱుంగక ఱాగైన్
యల్లరిన్ బెట్టినన్ జెడున్ దా
నుల్లసముల బడును, గీడు నొందున్ గుమారీ !
ఓ కుమారీ ! బిడ్డలను కనవలెననే యాడుది, మంచి చెడ్డల దెలుసుకొనక, మర్యాద దప్పి అల్లరి బెట్టినచో దానే జెడిపోవును అవమానముల పాలై కష్టాములు పొందును.
26. పతి కత్తకు మామకు స
మ్మతిగాని ప్రయోజనంబు మానగవలయున్
హిత మాచరింపవలయును
బ్రతుకున కొక వంక లేక పరంగు గుమారీ !
ఓ కుమారీ ! భర్తకు,అత్తమామలకు ఇష్టాములేని పనిని చేయకుము. వారికిష్టమైన మంచి పనులు చేసి మెప్పుబడయవలెను. నీజీవితంలో మచ్చలేకుండా మసలుకొనుము.
27. పోకిళ్ళు పోక పొందిక
నాకులలో బిందెరీతి నడఁకువగా నెం
తో కలసిమెలసి యుండిన
లోకములోపలను దా వెలుంగుఁ గుమారీ !
ఓ కుమారీ ! వ్యర్ధ ప్రసంగములకు పోవద్దు.అతిగా వాగకూడదు. ఆకుల మధ్యనుండే పిందెవలె ఒదిగియుండి వినయముతో కలసి మెలసి నడుచుకొనవలెను. అప్పుడే ఆ స్త్రీకి సమాజములో పేరు ప్రఖ్యాతులు, గౌరవమర్యాదలు లభిస్తాయి.
28. అత్తపయిన్ మఱదలిపయి
నెత్తిన కోపమున బిడ్డ నేడ్పించుటకై
మొత్తినఁ దనకే కీడగుఁ
జిత్తములో దీనిఁజింత సేయు కుమారీ !
ఓ కుమారీ ! అత్త, మరదళ్ళపై వచ్చిన కోపమును బిడ్డలపై జూపించినచో నష్టపోయేది తానేయని మరువకుము. మనస్సునందొక్కసారి దీనిని గురించి ఆలోచింపుము.
29. మృతియైనను బ్రతుకైనం
బతితోడనె సతికి జెల్లుఁ బతిబాసిన యా
బ్రతుకొక బ్రతుకా? జీవ
స్మృతిగాక వధూటి కెన్న నిదియుఁ గుమారీ!
ఓ కుమారీ! పతివ్రతయైన పడతికి తన పతితోడనే జీవితము తెలుసుకొమ్ము. చావైననూ, బతుకైననూ తన భర్తతోనే భర్త విడిచిన ఆడుదాని బ్రతుకొక బ్రతుకేనా! ఆ బ్రతుకు బ్రతికిననూ చచ్చినదానితో సమానమే.
30. మగని ప్రియ మబ్బె ననుచును
దెగ నీలిగి యింటివారి దిగంద్రొక్కుచు దుం
డగురాలై తిరిగిన సరి
మగువలలో నిదియె తప్పు మాట కుమారీ!
ఓ కుమారీ ! తన భర్త తన మాట జవదాటడని తలంచి గర్వముతో, తన యింటివారిని నీచముగా చూచుట మగువకు తగదు. అటువంటి స్త్రీ తోటి స్త్రీలయందు అవమానములపాలగును.
31. జీవములు భర్తపద రా
జీవములని చిత్తమందుఁ జింతించిన ల
క్ష్మీవల్లభు చరణంబుల
సేవ లతాంగులకు నెమ్మిఁ జేయు గుమారీ!
ఓ కుమారీ! భర్త పాదముల వద్దే తన జీవితమని తలంచిన పతివ్రతలకు తన పాద సేవా భాగ్యములను ఆ విష్ణుమూర్తి ప్రెమతో కలుగజేయును.
32. కడు బుద్ధి గలిగి మెలంగినఁ
బడంతుక పుట్టింటివారు పదివేల వరా
లిడుకంటే గీర్తి యగు ద
మ్మిడి లేకుండినను నేర్చి మెలగు కుమారీ !
ఓ కుమారీ ! మిక్కిలి చాతుర్యముతో మెలగిన ఆడాదానికి పుట్టింటి వారు పదివేల వరాలనిచ్చుటకంటెను మిక్కిలి గొప్పది. కీర్తిగలదగును. ఆడువారు భోగభాగ్యములున్నను, లేకున్నను ఈ సూక్ష్మమునెరింగి నడచుకొనవలెను.
33. కడుఁబెద్దమూటా దెచ్చినఁ
జెడుగై వర్తించు నేనిఁ జిరతర చింతం
బడుదురు తల్లిదండ్రులు తోఁ
బడుచులు సోదరులు నిందఁ బడుచు గుమారీ!
ఓ కుమారీ! అత్తవారింటికి నీవెంత పెద్ద మూటతో వచ్చిననూ దుష్టురాలై ప్రవర్తించినచో నీ తల్లిదండ్రుల, అన్నదమ్ముల నిందా శాపములతో నిరంతరము నశించిపోవుదువు.
34. పుట్టింటి వారి నీచతఁ
బెట్టకు మత్తింటివారు పెట్టెడి బాధల్
పుట్టింట దెలియనీయకు
రట్టడి చెలియందు రదియె రవ్వ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! పుట్టింటి వారిని నీచముగా జూడకు. అత్తింటి కష్టమును పుట్టింట వెల్లడించరాదు. ఈ విధమైన అల్లరి చేయుట వల్ల అలుసైపోవుదువు.
35. తనకెంత మేలు చేసిన
మనమున కింపైన పనులుఁ మసలిన దాసీ
వనితల కెన్నటికైనం
జనవిచ్చి మెలంగరాదు జగతి గుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ యింటి పనివారు నీకెంత మేలు చేసిననూ, నీ మెప్పు పొందాలని నీకెంత ఇష్టమైన పనులు చేసి పెట్టిననూ వారితో ఒకింత జాగరూకరరో మెలుగుము. వారితో అత్యంత స్నేహముజేసి అమితముగా మోసపోవద్దు.
36. కులదేవతలకు బెట్టిన
పొలుపునం దన యింటియాఁడు బొట్టెల కెల్లం
గలమాత్ర మొసంగకుండిన
గలఁత పొడము దాన మేలు గాదు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! ప్రేమతో నీ ఇష్టదేవతలకు బెట్టినట్లు దన ఇంటి ఆడపడుచులకు ఉన్నంతలో బెట్టక పోయినచో, కలహము వచ్చి, వారి శాపానుగ్రహములకు పాత్రురాలవుతావు. వారిని నీ కులదేవతలవలె నెరుంగుము.
37. బద్దకము సంజనిద్దుర
వద్దు సుమీ దద్దిరంబు వచ్చును దానన్
గద్దింతురింటివారలు
మొద్దందురు తోడివారు ముద్దు కుమారీ!
ఓ యవ్వనవతీ! బద్ధకముతో సాయంకాలము నిద్రించినచో మొద్దువని నిందింతురు. ఇంటివారు తూలనాడేదరు
38. ఇంటఁ గల గుట్టు నీ పొరు
గింట రవంతైనం దెలుప నేఁగకు దానం
గంటనపడి నీవారలు
గెంటించెద రిల్లు వెడలఁ గినుక గుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ ఇంటి రహస్యములను పొరుగింటికి తెల్పినచో పలు అనర్ధములు వచ్చును. సొంతవారే ఏవగించుకొంటారు. విరోధములు వస్తాయి. కోపముతో నీవారే నిన్ను ఇంటినుండి వెడలగొట్టెదరు. కావున గుట్టును రట్టు చేయకుము.
39. వేకువజామున మేల్కని
పైకి వెడలి వచ్చి ప్రాచి పని దీర్పవలెన్
లేకున్నం దెల్లవాఱిన
లోకులు నవ్వుదురు సభల లోనం గుమారీ!
ఓ కుమరీ! తెల్లవాఱుజాముననే ఇంటి ముంగిట పాచి పనులు చేయుట మంచిది. బారెడు పొద్దెక్కిన తర్వాత నలుగురి ఎదుట పాచిపని చేసినచో నవ్వులపాలవుతావు.
40. ఇక్కడి దక్కడం నక్కడి
దిక్కడ జెప్పినను వారి కిద్దఱికిఁ బగల్
పొక్కినఁ గల చేడియ ల
మ్మక్కా! యిడుముళ్ళమారి యండ్రు కుమార
ఓ కుమారీ! అక్కడ మాటలిక్కడ, ఇక్కడ మాటలక్కడ చెప్పి నలుగురిలో నవ్వులపాలుగాకు. కలహాలరిమారియని నిన్నాడిపోసుకుంటారు.
41. తలవాకిట నెల్లప్పుడు
నిలువఁగ రా దెప్పు డెంత నిద్దురయైనన్
మెలఁకువ విడరాదు సుమీ
తల నడచుచు విప్పికొనుట తగదు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఇంటి ముంగింట్లో అలంకరిచుకుని నిలబడరాదు. మొద్దు నిద్ర పనికి రాదు. నిద్రలో కూడా కొంచెం మగతగా మెలకువ కలిగి యుండవలెను. నడుస్తున్నప్పుడు(జుట్టుముడి) తల వెంట్రుకలు విప్పరాదు. (నిత్యము తల విప్పుకొని ఉండరాదని భావము)
42. వారికి వీరికి గలిగెను
గోరిన వస్తువులు మాకుఁ గొదవాయె నటం
చూరక గుటకలు మ్రింగుట
నేరముగాఁ దలఁవలయు నెలఁత కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! వారికి వీరికి ఉందని, తనకు లేదని చింత పడరాదు. ఇరుగుపొరుగువారి యొక్క భాగ్యమును జూసి ఈర్ష్యపడరాదు. సంతృప్తినలవర్చుకొనవలెను. తనకున్న దానితో తృప్తి పడుట మిక్కిలి యుత్తమము. కోరికలతో చింతపడుట మిక్కిలి తప్పు.
43.కొన్నాళ్ళు సుఖము కష్టము
కొన్నాళ్ళు భుజింపకున్న గొఱగాదు సుమీ
పున్నమ దినముల వెన్నెల
యెన్నంగ సమాసలందు నిరులు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! కష్టసుఖాలను, రెండింటినీ అనుభవిస్తేనే జీవితం విలువ తెలియును.పున్నమినాడు వెన్నెలయు, అమావాస్యనాడు చీకటి ఉండుట సహజము కదా!
44. పొంతఁ బని సేయ కెన్నఁడు
పంతంబులు పలుకఁబోకు ప్రాజ్ముఖముగ నీ
దంతంబులు దోమకు మే
కాంతంబులు బయలుపఱుప కమ్మ! కుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఎవ్వరితోను కలిసి మెలసి పని చేయక,ఊరికెనే పరుషమైన మాటలు మాట్లాడరాదు. తూర్పు దిశగా పండ్లు తోముకోవద్దు. రహస్యాలు వెల్లడించవద్దు.
45. నడకలలో నడుగుల చ
ప్పుడు వినబడకుండవలయును భువి గుంటలు క
కంపడరాదు మడమ నొక్కులఁ
బడఁతుల మర్యాద లెఱిఁగి బ్రతుకు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! నీ అడుగుల చప్పుడు వినబడకుండునట్లు నడువవలెను. నీ కాలి మడమలు గుర్తులు పడకుండ నడవవలెను. స్త్రీల సద్గుణములు తెలుసుకొని జీవింపుమమ్మా!
46. నవంగ రాదు పలుమఱు
నవ్వినఁ జిఱునవ్వుగాని నగరా దెపుడున్
గవ్వలవలె దంతంబులు
జవ్వునఁ గానంగఁ బడెడి జాడ గుమారీ!
ఓ చినదానా! ఇంటి ఇల్లాలు అనవసరంగా ఇకిలించరాదు(నవ్వరాదు). చిరునవ్వు చింతలను బారద్రోలును. పండ్లు కనబడునట్లు పకపకా నవ్వరాదు. నవ్వు నాలుగు విధాలా చేటుయని మరువకుము.
47. తొడవులు మిక్కిలి గలిగినఁ
గడుఁ ప్రేమన్ మగఁడు మిగుల గారా మిడినన్
పడఁతుక పసుపుం గుంకుమ
గడియైనన్ విడువ రాదు గాదె కుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఎంత భాగ్యవంతురాలివైనను, మగడెంత బ్రీతితో నిన్ను జూచుకున్నచో ఆడది పసుపు కుంకుమలను నిమిషమైనను వీడరాదు సుమా!
48. చెదుఁగులతో లంజెలతో
గుడిసేటులతోడు బొత్తు కూడదు మది నె
ప్పుడు మ్నిల నుత్తమ కాంతల
యడుగులకు న్మడుగులొత్తు మమ్మ కుమారీ!
ఓ సౌభాగ్యవతీ! చెడ్డవాతి(పోకిరి స్త్రీలు) స్నేహమును చేయరాదు.సౌశీలురు, మంచివారునైన స్త్రీలకు సేవ చేయుట వలన నీకు మంచి జరుగును.
49. విసువకు పని తగిలిన యెడఁ
గసరకు సేవకుల మిగులఁ గాంతునితోడన్
రొసరొస పూనకు మాడకు
మసత్యవచనంబు లెన్నఁడైన గుమారీ!
ఓ చినదానా! మిక్కిలిగా పని ఒత్తిడి కలదని విసుగు చెందరాదు. పనివాండ్రను నెక్కువగా కసరుకొనరాదు. భర్తను ఈసడించరాదు. అసత్యం చెప్పరాదు.
50. వేళాకోళంబులు గ
య్యాళితనంబులును జగడ మాడుతలును గం
గాళీపోకలుఁ గొందెము
లాలోచించుటయుఁ గూడదమ్మ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! అనవసరపు వేళాకోళములు, గయ్యాళితనములు,కొట్లాటలు, చిన్న పెద్ద తారతమ్యము అరయక మాట్లాడుటలు, ఫిర్యాదులు చేయుటయు తప్పుయని తెలుసుకొనుమమ్మా!
కుమారీ శతకం 51వ పద్యం నుండి
Wikisource నుండి
ఇక్కడికి గెంతు: పేజీకి సంబంధించిన లింకులు, అన్వేషణ
కుమారీ శతకము
శ్రీ పక్కి వేంకట నరశింహ కవీంద్ర
51. బంతులను బక్షపాత మొ
కింతైనను జేయరాదు హీన దశుల సా
మంతుల నొక భంగి నిరీ
క్షింతురు బుధులెల్ల సంత సిల్లం గుమారీ!
ఓ సుగుణవతి! వడ్డనయందు పక్షపాతము ఛూపరాదు.(అందరినీ సమానంగా చూడాలి) భాగ్యవంతులు, పండితులు, ఎల్లరు సంతోషించునట్లు ఒకే విధముగా మసలుకొనుము.
52. మాసిన తల మాసిన యిల్లు
మాసిన వలువలు దరిద్ర మార్గంబులు నెం
తేసి ధనవంతులైనను
గాసిల్లుదు రల్పదశల గ్రాంగి కుమారీ!
ఓ చినదానా! మాసిన ఇల్లు, మాసిన గుడ్డలు, మాసిన తల దరిద్రమునకు కారణములని తెలుసుకో! ఎంతటి ధనవంతుల వారైనను నీచముగా బ్రతికినచో కష్టనష్టములు బొందుదురు.
53. సన్నెకలుం బొత్రమ్మును
తన్నుకపోరాదు కాలఁ దగిలిన యెడలన్
గన్నుల నద్దుకొన న్వలె
గ్రన్నన సిరి యందు నిలుచు గాదె కుమారీ!
ఓ చినదానా! సన్నెకల్లును , రోకళ్ళు పొత్రములను, ఆకులును కాలికి తగిలినచో తన్నుకుంటూ పోరాదు. అవి లక్ష్మీవాసములు కావున వాటిని కన్నుకద్దుకుని ప్రక్కన పెట్టాలి.
54. దీపము వెలిగింత చెడిచోఁ
జీపురుపుడ కుంచవలయుఁ జేతుల నేతం
బాపము పాలౌదువు మది
లోపల నిది తలఁపవలయు రూఢిం గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! దీపమును వెలిగించునపుడు చీపురుపుల్లను ఉపయోగింపుము. చేతులతో వెలిగించినచో ఎంత నూనె చేతికి అంటుకున్నదో అంత పాపమును మూట కట్టుకుంటావు. ఈ సంగతి మనస్సులో నుంచుకొని మసలుకొనుము
55. సరకులయెడ జాగ్రత్తయుఁ
జుఱుకు పనులయందు భక్తి సుజనులయందున్
గరుణ యనాధుల యెడలం
దరుణికిఁ జెలువారవలయు ధరణిఁ గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! వస్తువులయందు జాగ్రత్త వహింపుము. పనులలో చురుకుదనము వహింపుము. మంచివారిని ఆదరించు. వారియెడల భక్తిభావముతో నుండవలెను. దిక్కులేనివారికి నీవే దిక్కువై మసలుకొనుము.
56. చెప్పినఁ జెప్పక యుండినఁ
దప్పక సేయంగవలయుఁ దనపనులెల్లన్
మెప్పొదవఁగాను లేదా
ముప్పొదవును గాదె యెందు ముద్దు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! చేయవలసిన పనులను చెప్పినను, చెప్పకపోయిననూ పరిశుభ్రముగా జనులు మెచ్చుకొనునట్లు చేయుమమ్మా. అట్లు నడుచుకొనకపోతే నష్టము వాటిల్లును.
57. ఎంగిలి పరులకుఁ బెట్టకు
క్రంగున మ్రోయంగనీకు కాల్మెట్టియలన్
బంగరు లాభముండిన
దొంగతనము సేయబుద్ధి దొలఁచు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఇతరులకు ఎంగిలి పెట్టరాదు. నీ కాలి మట్టెలు కంగుమని శబ్దము వచ్చునట్లు చరించరాదు. బంగారము దొరుకుతున్నను దొంగతనము చేయరాదు.అటువంటి బుద్ధి మానుకొనుము.
58. ఆపదల కోర్చి సంపద
లాపయి భోగించు ననెడి హర్షోక్తుల నీ
లోపల దలచుచు లాంతరు
దీపము చందమున వెలుఁగ దివురు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! కష్టసుఖాలన్నారుగాని సుఖకష్టాలనలేదమ్మా! కావున మొదట కష్టాములనుభవించిన తర్వాతే సుఖము, ఐశ్వర్యము ప్రాప్తించునని తెలియుము. లాంతరు దీపము మాదిరిగా ప్రకాశింపుము. (లాంతరు తనలోని నూనెను ఖర్చు చేస్తూ లోకానికి అంతటికి వెలుగును ప్రసాదించుటలేదా?) అట్లే నీవు గూడ మసలుకొని మహిలో మహోన్నతురాలివై మసలుకొనుమమ్మా!
59. తనకడుపు కట్టుకొని యై
నను జుట్టమ్మునకు బెట్టి నను గీర్తి వహిం
చును భుక్తి ముక్లులబ్బును
దన కెవ్వరు సాటిరారు ధరణి గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! తను పస్తులున్నను ( తను తినకుండా ఉండుట) బంధువులకు పెట్టవలెను. అపుడే నీకు కీర్తి కలుగును .భోగమోక్షములు సిద్ధించును. అట్లు చేసిన యెడల నీకెవ్వరును సరిరారు.
60. వడి దనిపించుకొనుటకున్
గడె యైనను బట్టకుండుఁ గాంతలలో నె
క్కుడు గుణవతి యనిపించెడి
నడవడి నేర్చుటయె కడు ఘనంబు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! శౌర్యవంతురాలనిపించు కొనుటకు నిమిషమైనను పట్టదు. కాని సాధు సద్గుణవతి స్త్రీలలో మిక్కిలి గుణవంతురాలనెడు గుణములను అలవరుచుకొనుటయే మిక్కిలి గొప్పది.
61. చెప్పకు చేసినమేలు నొ
కప్పుడుయినఁ గాని దాని హర్షింపరుగా
గొప్పలు చెప్పిన నదియును
దప్పే యని చిత్తమందు దలఁపు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! నీవు చేసిన మేలు ఎన్నడైననూ పరులకు జెప్పకు. అట్లు చెప్పిన నెవ్వరునూ సంతోషింపరు. గొప్పలు చెపుకొనుట కూడా మంచిదికదు. దానివల్ల సంపాదించిన పుణ్యము ఖర్చగును.
62. ఎంతటి యాఁకలి కలిగిన
బంతిని గూర్చుండి ముందు భక్షింపకు స
మంతులు బంధుబులును నిసు
మంతైనను జెల్ల దందు రమ్మ కుమారీ!
ఓ శీలవతీ! బంతిలో కూర్చున్నపుడు ఎంతటి ఆకలితో నున్నను ముందు తినగూడదు. అందరితో సమానముగా దినుట నలవర్చుకొనుము. పెద్దలందరూ అట్లు చేయుట తప్పని నిందింతురు. కాదని ఎదిరించి తిన్నచో మూర్ఖురాలివగుదువు.
63. అధికారము లేని పనుల
కధికారము సేయఁబోకు మందునఁ గోపం
బధికం బగు నీవారికి
బుధు లది విని హర్ష మొంద బోరు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! కాని పనులలో తల దూర్చకుము. దానివలన ఎల్లరునూ నీపై కోపగింతురు. పెద్దలు కూడా సంతోషించరు సుమీ!
64. తా నమ్ముడువడి యైనం
దీనుండగు ధవుని యార్తిఁ దీర్చుగ సతికిన్
మానము చంద్రమతీ జల
జాననఁ దలపోయవలయు నాత్మ గుమారీ!
ఓ కుమారీ! మగడు భాగ్యహీనుడైనచో(డబ్బులేనివాడు) తానమ్ముడు బోయియైననూ యాతని కష్టాముల బాపుట పతివ్రతా శిరోమణుల లక్షణము. దానివలన మర్యాద గౌరవము హెచ్చును.హరిష్చంద్రుని భార్యయైన చంద్రమతి శీలమును మదినందిడుకొని మసలుకొనుము.
65. తనకంటె బేదరాండ్రం
గని యంతకుఁ దనకు మేలుగ్ గా యనవలయున్
దనకంటె భాగ్యవంతులఁ
గని గుటకలు మ్రింగ మేలు గాదె కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! తన కంటే క్రిందనున్నవారిని జూచి తృప్తి పడవలెనుగాని, తనకన్న ఐశ్వర్యవంతులను జూచి ఈర్ష్యపడరాదు..
66. విఱుగఁబడి నడువఁ గూడదు
పరుల నడక లెన్ని తప్పు బట్టాఁజనదు ని
ష్టురములు వచింపంగూడదు
కఱపఁగవలె మేలు మేలు గలదు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఒద్దికగా నడవటం మంచిదిగాని, నిటారుగా మగానివలె నడుచుట మగువకు చేతు. ఇతరులను దప్పు బట్టరాదు. ఇతరూల్ మనస్సును నొప్పించే మాటలాడరాదు. మంచితనము నలవరచుకొనుము. మూర్ఖత్వమును విడనాడాలి. దీనివలన మేలు కలుగును.
67. కోపమును నప్పుడాద ని
రూపించిన మాత గొన్ని రోజులు చనినం
జూపెట్టుదు నని శాంతము
లోపలఁ గొనవలయు ధర్మ లోల కుమారీ!
ఓ కుమారీ! కోపము వచ్చినప్పుడు నిగ్రహము చూపవలెను. కోపములో అనబోవు మాట తర్వాత తెలియజెప్పుదునని మనస్సును శాంతపరచుకొనవలెను.
68. కలహపడునింట నిలువదు
కలుముల జవరాలు కానఁ గలకాలం భే
కలహములు లేక సమ్మతి
మెలఁగంగా నేర్చెనేని మేలు కుమారీ!
ఓ కుమారీ! కలహించు చోట కలిమి నిలువదు. కావున కొట్లాటలు లేని ఇంట నివశించుట శ్రేయస్కరము. ఎల్లప్పుడు ఎవరితోనూ కలహించక సామరస్యభావముతో నడచుకొనుమమ్మా కుమారీ!
69. గురుశుక్రవరముల మం
దిర గేహళులందు లక్ష్మీ తిరముగ నిలుచుం
గరగరిక నలకి మ్రుగ్గిడి
గురుభక్తి మెలంగఁ బాయు గొదువ కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! గురు, శుక్రవారములందు లక్ష్మీదేవీ, ఇంటి గడపలయందు స్థిరముగ నిల్చును గాన గడపల నెప్పటికప్పుడు పసుపు కుంకుమలతో అలికి ముగ్గులు పెట్టి శోభాయమానముగా నుంచుము. పెద్దలయెడ మర్యాద భక్తిభావముతో మెలగినచో ఆ ఇంట సిరిసంపదలు తులతూగుతాయి.
70. అపకీర్తి బొందుట క
ష్టపుఁబని దొక్క గడియ చాలును గీర్తిన్
నిపుణత వహింపవలయును
జపగుణములెల్లఁ బాసి చనఁగఁ గుమారీ!
ఓ కుమారీ! అపకీర్తి బొందుట కష్టము కాదు. దానికొక్క నిమిషము చాలును. కాని కీర్తిని సంపాదించవలెనన్న చెడ్డ బుద్ధులను వదలి సుగుణములతో భాసిల్ల వలెను.
71. సరకులు బట్టలు వన్నెల
కెరపులు తేదగదు తెచ్చె నేని సరకు ల
క్కఱఁ దీర్చుకొనుచు వెంటానె
మరలింపకయున్న దప్పు మాట కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! సరకులనుగాని, సామాగ్రినిగాని, చేబదుళ్ళుగాని, పైన వస్త్రమును కప్పి తీసుకొని రావలయును. అంతేగాని అందరకు కనబడు విధముగ దీసికొనరాగూడదు. అప్పులు చేయదగదు. అరువు సరకును ఉపయోగించిన తర్వాత మన అవసరము దీరిన వెంటనే ఇచ్చివేయవలెను. ఏమియు అనుకోరులే యను భావమును విడనాడవలెను.
72. గొప్పదశ వచ్చెననుచు నొ
కప్పుడయిన గర్వపడకు మదిఁ దొలఁగినచో
జప్పట్లు చరతు రందఱు
దప్పని దండించు దణ్డధరుఁడు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! దశ తిరిగిందని, మంచి స్థితి వచ్చిందని విర్రవీగకుము. గర్వపడకుము. ఎపుడేలా ఉంటుందో ఎవరికెరుక? అది తొలగిన నాడు అందరు నిన్ను జూచి తప్పట్లు కొట్టి ఎగతాళి చేస్తారు. యముడు కూడా నిన్నే తప్పు బట్టి శిక్షిస్తాడు.
73. సుమతియును జంద్రమతియును
దమయంతియు జానకియును ద్రౌఅప్దియును బ
న్నములం బడి పతిభక్తిం
గ్రమమున నడుపుటలు తలఁప గాదె కుమారీ!
ఓ సుశీలాకుమారీ! సుమతి, చంద్రమతి, దమయంతి, సీత,ద్రౌపది మొదలగువారందరు పలు కష్టములు పడిననూ పతిభక్తి విడువలేదని మరువకుము. వారి నెల్లపుడు మనస్సున తలంచుకొనుము.
74. సుమతి అను రమణి పతికై
శ్రమనొందుట నీచసేవ సలు పుటయు వియ
ద్గమననిరోధము భానున
కమరించుటయుం దలంపు మాత్మఁ గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! సుమతి తన భర్త కొఱకు పడరాని పాట్లు పడి నీచులను గొలిచి, చివరకు తన భర్త ప్రాణము కాపాడుటకై గగన మార్గమున పోవుచున్న సూర్యభగవానుని గమనమును గూడ తన పాత్రివ్రత్య మహిమతో నిరోధించిన విషయం విడువకుమమ్మా!
75. వాణియు శర్వాణియు హరి
రాణియు వాక్కునను మైను రంబున నుంటల్
రాణఁ దిలకించి మదిలో
బాణీగ్రాహియెడ నిల్పు భక్తి గుమారీ!
ఓ చినదానా! సరస్వతీ,పార్వతి,లక్ష్మిదేవులు తమదమ భర్తల నశ్రయించుకొనియుండుట తెలుసుకొని నీ భర్తయందు గూడా అంతే భీతితో మెలగుము. (సరస్వతీదేవి తన భర్తయైన బ్రహ్మముఖమునందు,పార్వతీదేవి తన భర్త ఈశ్వరుని శరీరమందునూ(అర్ధనారీశ్వరుడు),లక్ష్మీదేవి తన భర్తయైన విష్ణుమూర్తి వక్షస్థలమందునూ స్థిరనివాసమేర్పర్చుకొనుట ఎల్లరకూ విదితమే గదా!
76. వడ్డించునపుడు తాఁ గను
బిడ్డనికిం దల్లి భంగిం బ్రేమ దలిర్పన్
వడ్డింపవలయు భర్తకు
నెడ్డెతనము మానవలయు నెందు కుమారీ!
ఓ సౌశీల్యవతీ! కన్నతల్లి తన బిడ్డకు ప్రేమతో నెట్లు వడ్డించునో అట్లే నీవు నీ భర్తకు గూడా ప్రీతితో వడ్డింపవలెను. ఎచ్చటనైననూ రోత పుట్టునట్లు నడుచుకొనరాదు.(భోజ్యేషు మాతాః భర్తకు వడ్డించేటపుడు తల్లిగా)
77. పవళించునపుడు రంభా
కువలయదళనేత్రభంగి గోరిన రీతిన్
ధవుని కొనఁగూర్పవలయును
దివి భువి నుతి బొందునట్టి తెఱవ కుమారీ!
ఓ కుమారీ! మగని కోరిక దీర్చుటే మగువకు పుణ్యమని ఎరిగి అతని మనస్సును దెలుసుకొని రంభవలె నలంకరించుకొని, ఆతడి కోరికను ప్రియముతో నెరవేర్చవలెను. అట్లు చేసిన ఆడది ఇహపరలోకములందు ముక్తిని పొందును (శయనేషు రంభ)
78. ఆలోచన యొనరించెడి
వేళలలో మంత్రిభంగి వివరింపవలెన్
కాలోచిత కృత్యంబుల
భూలోకమునందు గీర్తిఁ బొందు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! మంత్రివలె మగనికి మంచి స్పూర్థినిచ్చెడి ఆలోచనా తోడ్పాటు నందివ్వవలెను. మంచిపనులను మగనికి దెల్పి, మంచి ఆలోచనలను అందివ్వవలెను. అట్లు చేసిన యాడుది లోకమునందు కీర్తిని బొందును.(కరణేషు మంత్రి)
79. పనిసేయునపుడు దాసీ
వనితవిధంబునను మేను వంపగవలయున్
ధనవంతుల సుత యైనను
ఘనత గలుగు దానివలన గాదె కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! తన ఇంట దాసీదానివలె శరీరమును వంచి పనిచేయవలెను. ఎంతటి ధనవంతుల కూతురైనను భర్తకిట్టి సపర్యలు జేసినచో మహితాత్మురాలగును.(కార్యేషు దాసి)
80. దానములు ధర్మకార్యము
లూనంగాఁ గలిగినంత యుక్తక్రియలన్
మానవతుల కిది ధర్మము
గా నెఱిఁగి యొనర్పవలయు గాదె కుమారీ!
ఓ కుమారీ! దానధర్మములు కలిగినంతమేరకే తగిన విధముగా జేయవలెను. అదియే స్త్రీలకు పరమధర్మమని తెలుసుకొనవలెను.
81. శ్రమ యెంత సంభవించిన
క్షమ మఱువగ రాదు ధరణి చందంబున స
త్యమున బ్రవర్తించిన యా
రమణియే లోకంబునందు రమణి కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! స్త్రీలు భూదేవి వలె ఓర్పును కలిగి ఉండాలి. ఎంత కష్టము కలిగిననూ ఓర్పు వీడరాదు. సత్యప్రవర్తనగల ఆడుది లోకమున కీర్తింపబడును .ఆమెయే అసలైన ఆడుది.
82. ఈ రీతి దిరుగ నేర్చిన
నారీమణి కీర్తిఁ బొందు నరలోకమునన్
దూఱులు తొలంగి పోవును
ఘోరదురితసంఘ మెల్ల గుందు గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఈ విధముగా ఉండనేర్చునట్టి స్త్రీ ఎల్లెడల గౌరవ మర్యాదలనందు కొనును. కీర్తిని బొందును. నిందలు నాశనమగును. ఆమె పాపములన్నియు హరించును.
83. కామము సంకల్పంబున
బామొందెడు దొలంగు దేహ భావము దెలియన్
వేమఱు నిది పరికించుట
క్షేమం బగు ముక్తి గని సు ఖింపు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! తలంచినంతనే కోరికలు పుట్టుచున్నవి. దానివలన పాపము పుడుతుంది. శరీరము అశాశ్వతమని ఎఱింగి మసలుకొనుము.మంచి మోక్షము సిద్ధించును. మంచిమార్గమున నడచుకొని మోక్షమునంది సుఖింపుము.
84. పరజనము లాచరించెడి
దురితంబునఁ గ్రోధగుణము దోచెడి నధిక
స్ఫురణన్ క్షమ గైకొనినం
దఱుగు నది యెఱింగి మెలంగ దగును గుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఇతరుల చెడ్డగుణములు కోపమును కలుగజేయును,కాని జ్ఞానమెరిగి శాంతమును అలవర్చుకొనుము. శాంతమువలన కోపము నశించును. ఇది తెలిసికొని ప్రవర్తించుము.
85. దృశ్యపదార్ధము లెల్లను
నశ్యము లని తలపకుండి నను లోపంబౌ
దృశ్యంబున నస్థిరత న
వశ్యము చిత్తమున దలప వలదె కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! కనిపించే ప్రతీ వస్తువూ నశించేదని తెలుసుకొనినచో వాని పట్ల వ్యామోహం తగ్గును. కనిపించునవి నిలకడలేనివని (అశాశ్వతములని) మనస్సునందు తెలుసుకొనుము.
86. జనియించెడు నజ్ఞానం
బున మోహగుణంబు, ధర్మమున బరికింపం
దునుమాడ బడును దీనిం
గనుఁగొని మెలఁగంగ వలయుఁ గాదె కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! అజ్ఞానంధకారములో పుట్టే కామగుణము, ధర్మ గుణముచే నశింపబడును. ఈ సంగతి నెఱింగి మెలగవలయును. ధర్మము నాచరింపుము.
87. కులమున విత్తంవున వి
ద్యలను మదం బుద్భవించు నాయా పెంపుల్
తలపోయ మరలు నిది హృ
జ్జలజంబునఁ దలఁపవలయు సతము గుమారీ!
ఓ కుమారీ! కులమువల్లను, ధనమువల్లను, చదువువల్లను, గర్వము జనిచును. కుల,ధన,విద్యల గొప్పతనమును తెలిసికొన్న ఆ గర్వము నశించును. కుల,ధన,విద్యలెప్పుడూ గర్వమును నేర్పవు. ఇది మనసునందు దెలిసికొని మసలుకొనుము.
88. మాత్సర్య మొదవు సత్యము
హృత్సరసీజమున లేమి నెల్లప్పుడుఁ దా
సత్సేవయందుఁ దిరిగి
మాత్సర్య మణంగు దెలిసి మనుము కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! సత్యగుణము లేకపోవుటచే మనస్సునందు ద్వేషభావము పుట్టుతున్నది. ఎల్లపుడు మంచి గుణములయందు మసలుకున్నచో ద్వేషభావము నశించునని తెలిసికొని జీవింపుము.
89. బహుకష్టములం బొందక
మహిలో సమకూడబోదు మానవజన్మం
బహహా! యీ జన్మబున
నిహపరములఁ గొనెడుజాడ లెఱుగు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఈ మానవజన్మ సర్వోత్కృష్టమైనది. దీనికై పలుకష్టములు బడయవలెను. ఎన్నో కష్టనష్టములు తర్వాతగాని ఈ మానవజన్మ ప్రాప్తించదు. కావున ఇహలోక, పరలోక సౌఖ్యములను ఈ జన్మమందు బొందు మార్గమన్వేషింపుము.
90. ఎన్నాళ్ళు బ్రతుకఁ బోదురు
కొన్నాళ్ళకు మరణదశలఁ గ్రుంగుట జగమం
దున్నట్టివారి కందఱి
కిన్నిహితము సతము మంచి కీర్తి కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! చావు పుట్టుకలు సహజములని ఎఱుగుము. లోకమందలి ప్రజలందరూ ఎన్నాళ్ళో బ్రతకరు. పుట్టిన ప్రతిజీవి గిట్టుట తప్పదు. ఈ సత్యమునెఱిగి శాశ్వతమైన కీర్తిని బొందు సద్గుణముల నలవర్చుకొని చరింపుము.
91. పెనిమిటికన్న బతివ్రత
మునుపే మృతి బొందెనేని బురుషాగమనం
బున కెదురు చూచు వచ్చిన
గనుగొని యనురాగ మేనయ గలయు కుమారీ!
ఓ చినదానా! పతివ్రతయైన స్త్రీ, పుణ్యస్త్రిగా మరణీంచును. అనగా భర్తకంటే తానే ముందు మరణించి, ఆ తరువాత తన భర్తరాకకై స్వర్గలోకమున వేచియుండి అతనిని ప్రీతితో స్వర్గలోకమున కాహ్వానించును.
92. మును నాధుడు దరలినచో
వెనువెంటనె పోయి యెల్ల వేల్పులు పొగడం
గని యెందు నిందు నందును
ఘనకీర్తుల బొందుచుండు గాదె కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఒక వేళ తన మగడె ముందు మరణించినచో దేవతలెల్లరు పొగడగా వెంటనే బోయి అతనిని కలుసుకొనును. ఇది పతివ్రతా లక్షణము. ఇటువంటి ఆడుది (పతివ్రత) భూలోకములోనూ,స్వర్గలోకములోనూ కీర్తిని బొందును.
93. మఱవవలె గీడు నెన్నడు
మఱవంగారాదు మేలు మర్యాదలలో
దిరుగవలె సర్వజనములు
దరిఁ బ్రేమ మెలంగవలయు దరుణి కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! మేలును (మంచిని) మఱువరాదు. కీడు(చెడుని) విడువవలెను. ఆడవారందరితో మర్యాదగా నడుచుకొనవలెను. వారందరిపట్ల ప్రేమపూర్వకముగా నుండవలయును.
94. ఆకు లొకిన్నియు జేకొని
పోఁక నమిలి సున్న మడుగఁ బోయిన గని యీ
లోకులు నవ్వుదురు సుమీ!
కైకొనవలె మంచి నడత ఘనత గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఆడువారు సద్గుణముల నలవర్చుకొనవలెను. మంచి పద్ధతులను, నడవడికలను అలవర్చుకొనాలి. ఆకు,వక్క,నమలుతూ సున్నమడుగుట అజ్ఞానము. అట్టివారిని జూచి జనులు నవ్వుదురు.(ఆకులకు సున్నం రాసుకొని వక్కలను జోడించి నమలుట మంచి పద్ధతి) కావున స్త్రీలు మంచి పద్ధతులను అవలంభించవలెను.
95. నేలన్ వ్రాలిన పత్రము
లోలిం జోడించి, మడచు చుండిన యవియున్
బోలఁగ సున్నపుటాకులు
దూలించు దరిద్రదశల దోఁచ గుమారీ!
ఓ చినదానా! నేలపై పడిన ఆకులనేరుకొని, మూడు నాలుగు ఆకులను క్రమముగ జోడించి మడతబెట్టి, సున్నమునుంచి తినునట్టి ఆకులును ,దరిద్రమనుభవించు విధమున కదలును.
96. ఇద్దఱు గూడుక యొక చో
నొద్దిక మాటాడుచుండ నొదిగి యొదిగి యా
యొద్దకు జనగూడదు తన
పెద్దతనంబెల్ల నణఁగ బెట్టు గుమారీ!
ఓ కుమారీ! ఇద్దరు మాట్లాడుకొనునపుడు మధ్యలో దూరి కల్పించుకొనరాదు. అట్టి స్థలమునకు బోగూడదు. వెళ్ళినచో తన గొప్పదమనెల్ల జెడిపోవును.
97. తుడుపుదుమారమ్మును జెరు
గుడుధూళియు మేషరజముఁ గూడ దెపుడు మైఁ
బడ నెఱిఁగి తిరుగ నేర్చిన
బడఁతుల మర్యాద లెఱింగి బ్రతుకు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! తుడిచిన దుమ్ము, చేటదుమ్ము,మెకల దుమ్ము శరీరముపై పడరాదు. అట్లు పడినచో అది అనర్ధహేతువు. ఆడువారు ఈ పద్ధతులనెఱింగి నడుచుకొనవలెను.
98. దీపములనీడ మానవ
రూపంబులనీడ శని తరులనీడ సుఖ
ట్వాపాదిత మగు నీడ
నేపట్టున నిలువగూడ దెపుడు కుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! దీపముల యొక్క నీడలందును, మనిషి యొక్క నీడలందును, తాటి చెట్లయొక్క నీడలయందును, మంచము నీడల యందును, ఎన్నడును చరింపరాదు. ఆ నీడలు పడకుండ చూసుకొనవలెను. లేనిచో దరిద్రమబ్బును.
99. కొనగోళ్ళ వ్రేలు వెండ్రుక
లను జాఱెడు నీళ్ళు కుండ లన్ ముంతల వా
డిన వెన్క మిగులునీళ్ళును
జన దండ్రు దరిద్ర మొందు జగతి గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! కొనగోళ్ళనుండి జాలువారిన నీరును, వెంట్రుక చివరలనుండి జారిపడే నీరును, కుండలలోనూ, ముంతలలోనూ ఉపయోగింపగా మిగిలిన నీరును పనికిరావని పెద్దలు చెప్పుదురు. వాని వలన మన అదృష్టము చేజారును. శని పడుతుంది.
100. ధరఁ బక్కికులుఁడు వేంకట
నరసింహకవీంద్రు డిట్టి నడతలు ధరపైఁ
దెఱవల తెరువు లటంచును
జిరతర సత్కీర్తి వెలయఁ జెప్పె గుమారీ!
ఓ సుకుమారీ! ఇటువంటి సద్గుణములు భూమియందు ఆడవారికి ధర్మమార్గములనియు, శాశ్వత కీర్తిని సంపాదించి పెట్టుననియు పక్కి వేంకట నరశింహ కవీంద్రుడు చెప్పుచున్నాడు.
కుమారీ శతకము
శ్రీ పక్కి వేంకట నరశింహ కవీంద్ర
శ్రీ కాళహస్తీశ్వర శతకము | వేమన శతకము | సుమతీ శతకము | దాశరథీ శతకము | భాస్కర శతకము | భర్తృహరి శతకములు | నారాయణ శతకము | కృష్ణ శతకము | ఆంధ్ర నాయక శతకము | నరసింహ శతకము | రామలింగేశ శతకము | వృషాధిప శతకము | మారుతి శతకము | దేవకీనందన శతకము | గువ్వలచెన్న శతకము | కుమార శతకము | కుమారీ శతకము | వేంకటేశ శతకము | సూర్య శతకము | సర్వేశ్వర శతకము | శ్రీ (అలమేలుమంగా) వేంకటేశ్వర శతకము | ధూర్తమానవా శతకము | కుప్పుసామి శతకము | శతకము
వ్యక్తిగత పనిముట్లు
నేంస్పేసులు
వైవిధ్యాలు
పేజీ లింకులు
చర్యలు
అన్వేషణ
మార్గదర్శకం
ముద్రించండి/ఎగుమతి చేయండి
పరికరాలపెట్టె
- ఈ పేజీకి 18:54, 13 ఆగష్టు 2007న చివరి మార్పు జరిగినది.
- పాఠ్యం క్రియేటివ్ కామన్స్ అట్రిబ్యూషన్/షేర్-అలైక్ లైసెన్సు క్రింద లభ్యం; అదనపు షరతులు వర్తించవచ్చు. మరిన్ని వివరాలకు వాడుక నియమాలను చూడండి.
